Po zakończeniu uczestnik powinien: - rozpoznać objawy trudności natury dyslektycznej u dzieci w wieku szkolnym, - w większości przypadków umieć odróżnić te trudności od tych, które wynikają z innych przyczyn, - znać procedurę w przypadku zaobserwowania objawów świadczących o możliwości występowania u dziecka specyficznych trudności w nauce, - posiadać podstawowa wiedzę potrzebną do zaplanowania pracy dydaktycznej z uczniem dyslektycznym.
DYSLEKSJA – specyficzne trudności w czytaniu – obniżone tempo czytania, słaba technika (zniekształcanie odczytywanych wyrazów, ciche głoskowanie, przestawianie kolejności liter w wyrazach, opuszczanie i dodawanie liter, mylenie liter podobnych wzrokowo itp.), trudności w rozumieniu i zapamiętywaniu treści czytanego tekstu.
DYSLEKTYK – to uczeń ze specyficznymi zaburzeniami językowymi, objawiającymi się głównie w trudnościach w czytaniu i pisaniu. Problemy te są spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem analizatorowej części układu nerwowego, przy przeciętnych lub wyższych niż przeciętnych możliwościach intelektualnych.
Wśród przyczyn występowania trudności dyslektycznych wyróżnia się: - dysharmonie rozwojowe, - podłoże emocjonalne, - mikrouszkodzenia układu nerwowego, - uwarunkowania genetyczne.
Ze względu na bezpośrednią przyczynę w postaci dysfunkcji analizatorów korowych można mówić o różnych rodzajach trudności dyslektycznych, dzieląc je na trzy podstawowe grupy: - zaburzenia typu słuchowego, - zaburzenia typu wzrokowego, - zaburzenia typu ruchowego, oraz zaburzenia mieszane: wzrokowo – ruchowo – słuchowe.
OBJAWY I SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W NAUCE
Wymienione objawy mogą świadczyć o zaburzeniach typu dyslektycznego w zakresie umiejętności językowych: - słabsze rozumienie poleceń słownych, - uboższy zasób słownictwa, trudności w doborze słów, - trudności w budowaniu wypowiedzi, - trudności w poprawnym pisaniu ze słuchu, pisaniu spontanicznym, pisaniu - z pamięci i przepisywaniu, - słaba strona graficzna pisma, - wolne tempo pisania, - niechęć do czytania, słaba technika czytania, - trudności w rozumieniu treści przeczytanego tekstu.
Ze względu na zróżnicowane źródła i zakresy zaburzeń, do objawów szeroko rozumianej dysleksji zaliczamy w zakresie innych umiejętności: - trudności w planowaniu rysunku i rysowaniu, - problemy w uczeniu się tabliczki mnożenia, nazw miesięcy, dni tygodnia, wierszy, - brak lub słaba orientacja w stronach świata, - trudności w różnicowaniu kształtów geometrycznych, - zaburzenia w orientacji przestrzennej, - bardzo słaba wyobraźnia przestrzenna, - mylenie znaków, cyfr, - obniżona sprawność ruchowa objawiająca się trudnością w wykonywaniu ćwiczeń fizycznych, - zaburzona orientacja w schemacie ciała np. (mylenie prawej i lewej ręki) oraz słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa, - kłopot w koncentracji – uwaga krótkotrwała, łatwo ulegająca rozproszeniu.
Za podstawowe zadanie okresu nauczania zintegrowanego uznaje się opanowanie przez dziecko dobrej techniki czytania ze zrozumieniem, opanowanie techniki poprawnego pod względem ortograficznym i graficznym pisania oraz techniki liczenia. Wszelkie problemy w nauce tych technik u dziecka z przeciętnymi i więcej niż przeciętnymi zdolnościami intelektualnymi powinny być brane pod uwagę, jako ewentualne objawy dysleksji rozwojowej.
U uczniów klas I – III poniższe symptomy mogą świadczyć o występowaniu dysleksji rozwojowej, a oto one: - mylenie liter podobnych wzrokowo i słuchowo w czytaniu i pisaniu np. b, p, d, - trudności w opanowaniu dobrej techniki czytania, - uporczywe głoskowanie i tzw. podwójne czytanie, pomijanie linijek tekstu, - zacinanie się przy czytaniu, przekręcanie odczytywanych wyrazów, - trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu, w tym szczególnie zadań z treścią, - występowanie błędów tzw. słuchowych i wzrokowych w pisaniu, - trudności w nauce tabliczki mnożenia, - tzw. „brzydkie zeszyty”, - wolne tempo pisania, - niski poziom graficzny rysunków, prace ubogie w szczegóły, - trudności w organizowaniu świata zewnętrznego, zapominanie przedmiotów osobistych, tzw. „ogólne roztrzepanie”.
Duże znaczenie dla skutecznej terapii dziecka dyslektycznego ma ścisła współpraca wszystkich pracujących z nim osób. Rola nauczyciela z racji częstości i bliskości kontaktu z uczniem jest bardzo ważna. Może on znacząco wpływać na przyspieszanie lub opóźnianie procesu terapeutycznego, stosując indywidualne metody pracy i oceniania, motywując, czy po prostu okazując zrozumienie i życzliwie traktując problem. Nauczyciel powinien dostosować wymagania do umiejętności dziecka, które posiada, by mogło podjąć wysiłek zakończony sukcesem na poziomie wymagań, którym jest w stanie sprostać.
Rolą nauczyciela jest uświadomienie istoty problemu oraz przekonanie rodziców o konieczności kompleksowej, w porę udzielonej pomocy psychologiczno - pedagogicznej , a także udzielanie rodzicom wsparcia w wychowaniu dzieci ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi.
Rozpatrując najważniejsze zasady postępowania wobec problemów dziecka dyslektycznego, pamiętaj, że:
- wśród dzieci, z którymi pracujesz na pewno spotkasz dziecko dyslektyczne, - dysleksja to nie tylko kłopot w czytaniu i pisaniu – to również specyficzne trudności w nauce matematyki, geometrii, geografii, wychowania fizycznego, - dzieci, które są zdolne a leniwe czy zapominalskie mogą cierpieć na tego typu zaburzenia, - jeżeli zaobserwujesz niepokojące objawy, kieruj dziecko na badania specjalistyczne, - uświadamiaj rodzicom problemy szkolne i konieczność udzielenia dziecku fachowej pomocy, - pomagaj dziecku dyslektycznemu w pokonywaniu wszelkich specyficznych trudności w nauce.
BIBLIOGRAFIA
1. Bogdanowicz M., O dysleksji, Wyd. Popularnonaukowe Linea, Lublin 1994. 2. Gąsowska T., Pietrzak- Stępkowska Z., Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa 1994. 3. Grabałowska K., Jastrząb J., Mickiewicz J., Wojak M., Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu, Wyd. Dom Organizatora TNOiK, Toruń 1994. 4. Mickiewicz J., Jedynka z ortografii, Wyd. Dom Organizatora TNOiK, Toruń 1995. 5. Sawa b., Jeżeli dziecko źle pisze i czyta, WSiP, Warszawa 1994.
Opracowała – Małgorzata Stanek |